Het “Manhattanplan”

Op het einde van de jaren zestig werden in de Noordwijk (de buurt van het Noordstation) grondige stedenbouwkundige ingrepen uitgevoerd.

Het zogeheten 'Manhattanplan' - en meer bepaald de drie bijzondere plannen van aanleg (BPA's) van drie gemeenten (Brussel-Stad, de gemeenten Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node) - goedgekeurd bij KB op 17/2/1967 - voorzag de onteigening en de volledige afbraak van een centraal gelegen stadsdeel van 53 ha. Brussel moest worden 'gemoderniseerd'.

Dit bleef niet onopgemerkt. Het 'Manhattanplan' ontketende hevig protest van bewoners en actiegroepen. De hele geschiedenis van dit megaproject, en meer bepaald de periode 1960-1974, werd al in 'geuren en kleuren' beschreven in een omvangrijke monografie:

'Le plan Manhattan ou que crèvent les expulsés' (1975).

Op herhaalde vraag van velen (architecten, stedenbouwkundigen, sociale wetenschappers, geografen, journalisten, ambtenaren, beleidsverantwoordelijken...) en gezien het feit dat dit boek al lang is uitgeput, hebben we beslist om dit werk op het internet te zetten, zodat het voor iedereen vrij toegankelijk wordt.

U vindt het, samen met drie andere publicaties, op deze website onder de algemene titel :

"Rénovation" du quartier de la gare du Nord dans la Région de Bruxelles-Capitale, ou, Le projet MANHATTAN, World Trade Center et c°: une libération du sol pour cause d'utilité publique ?


Het eerste boek (Dossier 1974-75), in het Frans, neemt het dossier over dat in 1975 werd gepubliceerd.

We vonden het nochtans belangrijk om dit document aan te vullen met twee andere boeken. Boek 2 (Dossier 2011) overspant de tijdsperiode tot op heden. Hier wordt de vraag gesteld wat er van het oorspronkelijke megaproject uiteindelijk terecht is gekomen.

Boek 3 (L'Impasse - Roman) is een roman over het sociale onrecht waarmee de bewoners werden geconfronteerd (alleen in het Frans).

Boek 4 (Documenten) brengt verscheidene documenten bijeen, o.a. boeken en artikelen over de Noordwijk en het Manhattanplan (in het Nederlands en het Frans).

Albert Martens

Geboren te Kortrijk (België) op 16 maart 1940 Doctor in de Sociale Wetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven. Ere-Hoogleraar. Doceerde de vakken ‘Stadssociologie’ en ‘Arbeidsverhoudingen’ aan de K.U.Leuven. Leefde van 1968 tot 1974 met zijn echtgenote en kinderen in de Noordwijk. Vervoegde daar het Actiecomité voor de wederhuisvesting van de bewoners en tegen de totale afbraak van de wijk. Hij ondersteunde ook actief de Sociale Dienst Huisvesting van de Sint-Rochusparochie.

Nicole Purnôde

Née à Merksem (Belgique) le 16 septembre 1947. Assistante sociale. Licenciée en Travail social de l'Université Libre de Bruxelles (U.L.B.). Dès 1968, a travaillé comme stagiaire-assistante sociale au sein du service social de l'a.s.b.l. paroissiale Entraide sociale du quartier Saint-Roch où elle fut chargée des problèmes du relogement des personnes expropriées et/ou invitées à déguerpir, ainsi que des commerçants placés dans la même situation. Devint ainsi responsable du département Service social logement qu'elle créa et dirigea jusqu'en 1974. A travaillé ensuite au sein de l'administration de l'Agglomération de Bruxelles, puis du ministère de la Région de Bruxelles-Capitale, chargée des initiatives à prendre en matière d'aide au (re)logement, ainsi que des activités liées au logement (notamment la Bourse du logement), et à la revitalisation des quartiers. Est actuellement et depuis plusieurs années coordinatrice du projet "Bruxelles, Ville Région en santé" et présidente de la FéBUL.